BOEKEN

Onderstaand de boeken die ik min of meer heb geraadpleegd over megalieten. Van elk boek heb ik een korte impressie geschreven. Tevens heb ik er een waardering aan gegeven.

Een aantal van de boeken is in mijn bezit. Op verzoek zijn deze te raadplegen. De meeste overige boeken zijn beschikbaar via de openbare bibliotheek.

Op TinyCat vind je een totaaloverzicht van mijn megalietenboeken.


voorblad grosssteingraber
Großsteingräber zwischen Weser und Ems
auteur : Mamoun Fansa, Ingeburg Lindner-Olbrich
jaar : 2009
taal : D
sterren : ster, ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Een erg mooi Duitstalig boek, dat ik augustus 2012 kocht bij de Tourist Office van Wildeshausen met daarin de belangrijkste hunebedden in het Weser-Ems gebied. Na een algemene inleiding over de achtergronden, bouwwijze en volksvertellingen volgen 54 Großsteingräber voorzien van mooie foto's en duidelijker plattegronden en doorsneden.
voorblad monumentensteentijdcultuur
Hunebedden, Monumenten van een Steentijdcultuur
auteur : Evert van Ginkel, Sake Jager, Wijnand van der Sanden
jaar : 2005
taal : NL
sterren : ster, ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Dit is toch wel één van de beste boeken die ik heb gelezen over de hunebedden in Nederland. Het geeft daarnaast een mooi overzicht van de geschiedenis van de Trechterbekercultuur en de relatie met de megalieten in Duitsland, Denemarken en Zweden.

Het boek geeft als besluit een uitgebreid overzicht van alle aanwezige en aangetoonde verdwenen hunebedden in ons land.
Helaas wordt er niets geschreven over de houten Dolmen van Stein (L). Dat is misschien het enige minpuntje in dit boek, maar het valt misschien ook een beetje buiten het onderwerp van het boek.

Deze uitgave was uit 1999, in 2005 is er nog een 2de gewijzigde druk verschenen. Ook deze druk is helaas al uit de handel. De druk van 2005 in mijn bezit.
voorblad lukis_dryden
In het spoor van Lukis en Dryden
auteur : Wijnand van der Sanden
jaar : 2015
taal : NL
sterren : ster, ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Een uniek boek over de reis die de 2 Britse archeologen William Lukis en Henry Dryden ondernamen naar Drenthe. De reis werd ondernomen omdat de Britse archeologische wereld zeer bezorgd was over restauratiedrift van de Nederlanders. Rond 1870 waren zij begonnen de hunebedden te "restaureren"waarbij onder andere de nog aanwezige dekheuvels werden verwijderd.

Lukis en Dryden ondernomen in juli 1878 een reis naar Drenthe en legden 40 hunebedden in tekeningen vast. Voor het eerst worden deze tekeningen nu gepubliceerd in dit unieke boek, voorzien van aantekeningen, meetmethodes en andere originele wetenswaardigheden door de 2 Engelsen opgetekend. Daarnaast achtergrond informatie over de beide heren.

Niet alleen waardevol wat betreft inhoud, maar ook prachtig vorm gegeven.
voorblad megalithiceuropean
The Megalithic European - The 21st century traveller in prehistoric Europe
auteur : Julian Cope
jaar : 2004
taal : EN
sterren : ster, ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Dit vuistdikke Engelstalige boek kreeg ik in december 2005 als kerstgeschenk van mijn vriendin. Hoewel ik al jaren megalieten met regelmaat bezocht is dit boek een extra stimulans geweest om verder te kijken.

Na een algemene verhandeling van Megalieten wereldwijd geeft het daarna een overzicht van meer dan 300 megalitische sites in een groot aantal (18) Europese landen of regio's. Daarbij is het Verenigd Koninkrijk zelf buiten beschouwing gelaten.

Alle sites zijn voorzien van mooie foto's, beschrijvingen en hoe de site te vinden is.

Hoewel niet erg handzaam, gaat het boek toch vaak mee op vakantie en is het een goed hulpmiddel om de lokale sites te vinden.
voorblad modern_antiquarian
The Modern Antiquarian - a pre-millennial odyssey through megalithic Britain
auteur : Julian Cope
jaar : 1998
taal : EN
sterren : ster, ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Dit vuistdikke boek van Julian Cope kreeg ik in 2013 voor mijn verjaardag van mijn vriendin tijdens onze vakantie in Wales. De opvolger van dit boek is "The Megalithic European", zie verderop.

Een prachtig werk over meer dan 300 megalithische monumenten in Groot-Brittannië. het boek ik opgedeeld in 22 regio's. Het wordt in deel 1 ingeleid met een tiental essays over de megalithische cultuur in heel Europa, maar specifiek dan in dit deel over Brittannië.

In het tweede deel van dit boek (Book Two, A Gazetteer of over 300 British Sites) geeft een beschrijving met foto's en locatie (hoe er te komen) verdeeld over 7 landsdelen (3 voor Engeland, 2 voor Wales en 2 voor Schotland) en weer verder verdeeld in 22 regio's. Ideaal om bij een vakantie je voor te bereiden op een trip. Helaas is het boek wel van dusdanige omvang dat het niet zo in de rugzak past.

Een echte aanrader voor de liefhebber.
voorblad zorgenvoormorgen
Hunebedden in Nederland, zorgen voor morgen
auteur : Drs. R.H.J. Klok
jaar : 1979
taal : NL
sterren : ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Een mooi overzicht van de status van de hunebedden in Nederland. De inhoud is vooral gebaseerd op het werk van A.E. van Giffen en geeft een goed beeld van de veranderingen rondom de hunebedden tussen 1925 en 1979. De belangrijkste hunebedden worden uitgebreid beschreven met verhelderende plattegronden en foto's.
Het boek geeft ook een aanzet tot de bescherming van hunebedden. Met name sinds de dood van Van Giffen in 1973 was de bescherming van deze monumenten in een verdomhoekje geraakt.
Hoewel met een wetenschappelijke grondslag is dit werk goed door leken te lezen.
Ik kocht het boek op de Deventer Boekenmarkt van augustus 2012.
voorblad labretagnedemegalithes
La Bretagne des mégalithes
auteur : Pierre-Roland Glot
jaar : 2007
taal : F
sterren : ster, ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Dit franse werkje geeft een mooi overzicht van, voor zover door mij na te gaan, alle bekende megalieten in Bretagne. Het boekje is voorzien van 250 photo's, 1 overzichtskaart en 9 regiokaarten.
De megalieten zijn gecodeerd naar soort en type en worden per regio gerangschikt.
De belangrijkste megalieten zijn duidelijk aangegeven.
Dit boekje was op meerdere plaatsen te koop (ik kocht het augustus 2012 bij de Librairie Celtique aan het marktplein van Locronan) en is een goede handleiding voor iedereen die iets meer wil zien dan de alignments van Carnac.
voorblad carnac_locmariaquer_gravin
Carnac, Locmariaquer and Gavrinis
auteur : Charles-Tanguy Le Roux
jaar : 2011
taal : EN
sterren : ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Tijdens mijn laatste megalietentrip naar Bretagne en Normandië heb ik dit beknopte Engelstalige overzichtswerkje van de belangrijkste 3 megalieten sites in de Golfe-du-Morbihan-regio aangeschaft voor het luttele bedrag van EUR 5,10 (incl. TVA). In zo'n 32 pagina's worden de sites netjes beschreven en is het geheel geïllustreerd met prachtige foto's van Yvon Boëlle. Leuk werkje voor de leek die net iets meer wil weten van hetgeen hij/zij gezien heeft.
voorblad warffemius
Hunebedden en Grafheuvels
auteur : M.G. Warffemius
jaar : 1932
taal : NL
sterren : ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Deze mooie verhandeling uit 1932 heb ik juni 2012 bij de Stads- en Atheneum Bibiliotheek in Deventer geleend. Waarschijnlijk voor de toenmalige AJC geschreven.
De verhandeling behandelt diverse aspecten van de hunebedden, de functie, hun bouwers, en de historische ontwikkelingen. Na een eerste kennismaking met het Hunebed van Havelte worden er links gelegd met megalitische monumenten overal ter wereld, met zelfs een verwijzing naar teksten uit het oude testament. Hoewel uit 1932, toch verbazend leesbaar en redelijk actueel. Vooral de links met ceremonisch uit de huidige tijd zijn zeer waardevol om een beetje de hunebedbouwers te kunnen begrijpen.
voorblad flintenhoes_7
Hunebedden, toonbeeld van onverwoestbaarheid?
auteur : S.W. Jager, H. Kars
jaar : 1992
taal : NL
sterren : ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Een uitgave van het hunebedcentrum in Borger, nr 7 in de serie Flint'nhoesreeks. Bij de bibliotheek ging het boekje vergezeld met een VHS-video met de titel "Moderne Hunebedbouwers".

Het boekje van ca. 12 pagina's geeft eerst een korte beschrijving van de bouw en functie van de hunebedden. Vervolgens gaat het in op de bedreigingen van de hunebedden door corrosie, luchtvervuiling en menselijk handelen. Ten slotte wordt er in gegaan op de wijze van conserveren van de hunebedden in Nederland.

De video geeft in 11 minuten een verslag van de restauratie van het hunebed D53 op de Havelterberg. Daarnaast gaat het in op de toekomstige renovatie van het grootste hunebed van Nederland, D27 te Borger. Inmiddels zijn de renovaties al lang uitgevoerd.

Ik beoordeel dit gezamenlijke werk met 3 sterren voor de beknoptheid en het informatieve.
voorblad kathedralen
Kathedralen uit de steentijd - Hunebedden, dolmens en menhirs in de Lage Landen
auteur : Herman Clerinx
jaar : 2002
taal : NL
sterren : ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Dit boek van de Belgische huisart Clerinx, leende ik in 2012 bij de Openbare Bibliotheek Deventer. Het geeft een mooi beeld van de megalitische monumenten in Nederland en België.

Het begint met een overzicht van de wereldwijd verbreide megalitische culturen, maar zoemt al snel in op de situatie in Europa en de Lage landen.
Voor het Belgische deel worden vooral veel pseudo Megalieten ontmaskerd. Voor Nederland was de houten Dolmen van Stein een prettige toevoeging op hetgeen mij al bekend was.

Van de Drentse hunebedden worden alleen de belangrijkste "A-hunebedden" uitgebreid behandeld.

Het boek is zeer leesbaar geschreven en voorzien van 285 voetnoten en een uitgebreide literatuurlijst. Kortom, goed onderbouwd.
voorblad nl_inde_prehistorie
Nederland in de Prehistorie - een archeologische zoektocht
auteur : Holleman, Theo
jaar : 2000
taal : NL
sterren : ster, ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Voor wie eens iets meer wil weten over de prehistorie in in Nederland buiten de hunebedden van Drenthe, is dit een alleraardigst boek dat in leesbare taal een overzicht geeft van 250.000 jaar menselijke aanwezigheid in Nederland.

Eigenlijk kijkt het boek nog iets ruimer wereldwijd, maar de oudste gevonden sporen in Nederland uit de Belvedère groeve bij Maastricht zijn ca 250.000 jaar oud. Het boek geeft een mooi beeld van de verschillende perioden van menselijke aanwezigheid van de vroegste tijd tot het moment dat de Romeinen kwamen en in (het zuiden van) Nederland de prehistorie formeel eindigde.
voorblad terredemegalithes
Carnet de Balades en Terre de Mégalithes
auteur : Syndicat Mixte du Pays d'Auray
jaar : 2007
taal : F
sterren : ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Franstalig gidsje dat ik van andere toeristen kreeg tijdens mijn vakantie in 2009 in Carnac.

25 (rond)wandelingen langs megalieten in de ruime omgeving van Carnac.
voorblad de_stilte_der_stenen
De Stilte der Stenen, de Megalietencultuur in Europa
auteur : Lowie Weynants, Philippe Debeerst
jaar : 2001
taal : NL
sterren : ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
De Stilte der Stenen is zondemeer een prachtig vormgegeven boek met essays van Lowie Weynants en zwart-witfoto's van Philippe Debeerst.

De teksten zijn goed leesbaar en informatief. De schrijver heeft gedegen onderzoek gedaan en komt met inspirerende theorieën. Niet alleen de gebaande wegen worden behandeld, maar er wordt een lans gebroken naar integraal onderzoek naar de Europese megalieten. Duidelijke aanwijzingen naar de astronomie (nee, niet de astrologie) zouden integraal, Europees breed, beter onderzocht kunnen worden om een wellicht beter beeld te krijgen van functie van de megalithische monumenten in Europa.

Daarnaast is de schrijver van mening dat er sprake was van één Megalithische cultuur die zich over enkele millennia uitstrekte. Natuurlijk zijn er overeenkomsten, maar ook vele verschillen. Maar dan vervallen we in een discussie over de definitie van cultuur. Het is niet te ontkennen dat cultuurovergangen vormgegeven zouden zijn door de overgangen tussen materiaalgebruik. Terecht merkt de schrijver op, dat er in de bronstijd nog steeds stenen voorwerpen werden gebruikt en dat de mensen hetzelfde waren.

Hier en daar worden er kleine fouten gemaakt. Zo wordt er geschreven dat het megalietencentrum van België, Wéris, in Henegauwen ligt terwijl dit toch echt de Waalse provincie Luxemburg betreft.

De schrijver heeft kennelijk een band met Sardinië en haalt vele voorbeelden aan uit de Sardijnse Megalietencultuur. Maar helaas is de fotograaf er niet geweest en ontbreekt de ondersteuning van de prachtige foto's.

Tenslotte mist er helaas een index van de prachtige foto's, zodat het voor een leek, en zelfs soms voor een kenner, moeilijk terug te vinden is welk object er is gefotografeerd.

Ondanks de prachtige vormgeving maar door de omissies in de tekst en de ontbrekende foto-index: 2 sterren.
voorblad hunebed_doorgrond
Het Hunebed doorgrond : een zoektocht van de Hondsrug tot de Poolse grens en de Oostzee
auteur : Jan Jonker
jaar : 1998
taal : NL
sterren : ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Een aardig amateurwerkje over hunebedden. En voor een amateur in de jaren '90 zeker niet slecht als je bedenkt, welke informatie er zonder de hulp van internet gevonden is door de heer Jan Jonker. Helaas heeft de heer Jonker zich destijds beperkt tot Nederland en Duitsland (incl voormalig Oost) en maar weinig kennis opgedaan van de Scandinavische sites. Al heeft hij er wel wat Deense (kennelijk vertaald in het Duits) literatuur over gelezen.

Ook wordt een vakantie in Bretagne aangehaald (menirs van Carnac), maar helaas wordt er geen echte link gelegd met de hunebedden.

Voor destijds een leuke weergave van een zoektocht. De literatuurlijst is zeker nu nog bruikbaar. Voor het overige heeft internet het werkje wat achterhaald.
voorblad kijk_op_keien
Kijk op keien - hunebedden in beeld en theorie
auteur : Hein Klompmaker
jaar : 1994
taal : NL
sterren : ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
De ondertitel doet meer vermoeden. Het aantal plaatjes en illustraties is beperkt in dit boekje van 54 pagina's. Maar toch heeft Hein Klompmaker, directeur van het Hunebedcentrum in Borger een leuk en leesbaar boekje geschreven dat vooral het kijken naar hunebedden, de theorieën, behandeld door de eeuwen heen. Beginnend met de reuzentheorie, de huynen- of hunnebedden (met de dubbele "n") van dominee Johan Picardt in 1660 tot de visie rond 1990.

Wie veel plaatjes van hunebedden verwacht komt een beetje bedrogen uit maar wel staan er vooral mooie illustratie en reproducties van gravures in uit oudere boeken over hunebedden. Natuurlijk de bekende illustratie van de reuzen uit het boek van Picardt, maar nog leuker, de daarop geïnspireerde illustraties. Al met al een leuk en informatief boekje.
voorblad mystiekeplekken
Mystieke Plekken in Zuid West Engeland
auteur : Jan Willem Verkerk, Annemieke Loots
jaar : 2011
taal : NL
sterren : ster, ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Het boek is ruimer dan alleen megalieten.
Mooi vormgegeven en voorzien van veel foto's behandelt het verschillende mystieke, spirituele plekken in het zuid-westen van Engeland. Niet alleen de gekende sites als Stonehenge, maar ook minder bekende sites. Bovendien is er een ruime aandacht voor graancircels.
Ondanks het wat zweverige karakter is het wel een leuk naslagwerkje als je op zoek wilt naar Megalietische sites in het zuid-westen van Engeland.
voorblad hunebedbouwersveeboeren
Archeologie in Nederland - Hunebedbouwers en Veeboeren (uit Rusland)
auteur : J.W. Bronkhorst
jaar : 1980
taal : NL
sterren : ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Mijn zoontje heb ik vorige week op moeten geven voor het Nederlandse onderwijs. Dit boekje is volgens het boekje voor 11 jaar en ouder. Maar of een 11 jarige er iets van begrijpt ... ik dacht dat ik inmiddels wel wat van de nieuwe steentijd wist, maar een touw vastknopen aan dit verhaal ... dat lukte niet echt. Zo wordt er nogal gegoocheld met de jaartallen en 5000 jaar geleden is echt niet hetzelfde als 5000 voor Christus.
Gelukkig is het boekje uit 1980, dus het zal wel niet echt meer gebruikt worden.
Nog één minpuntje, maar daar kon de schrijver dan niets aan doen: op de achterflap stond een hele mooie tijdsladder met jaartallen, archeologische periode, klimaatgesteldheid, bergroeiing en cultuur .... Helaas heeft de bibliotheek zoveel stikkers over het laatste heen geplakt voor de beveiliging dat het meest waardevolle deel van dit boekje nu ook niet meer te lezen is.
Conclusie: gewoon vergeten.
voorblad land_met_hunebedden
Het land met de hunebedden
auteur : Ouden, G. den
jaar : 2000
taal : NL
sterren : ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Elke promotie van hunebedden is mooi meegenomen. En dit boekje heeft een veelbelovende titel. Als ik de omslag lees begin ik toch een beetje te twijfelen. De heer Den Ouden, ten tijde van de uitgave 86 jaar, poneert de prikkelende stelling, dat hunebedden geen begraafplaatsen zijn, maar voorraadkelders. Dat mag natuurlijk.
Den Ouden heeft maar liefst 12 jaar onderzoek gedaan, meer dan 100 boeken over het onderwerp gelezen en diverse musea bezocht, om deze stelling te onderbouwen, volgens de omslag. Dat belooft een doorwrocht werkje in nog geen 50 pgina's. En van een gepensioneerd administratief ambtenaar van het kadaster mag je ook niet minder verwachten.
Helaas, niets is minder waar. Ondanks dat de door mij gelezen versie de derde gecorrigeerde druk betreft heb ik een aantal storende verschrijving ontdekt (de ene keer is het voormalige hunebed van Rijs in 1949 ontmanteld, elders wordt het opeens 1849). Het aantal verdwenen hunebedden is de ene keer tussen de 30 en 50, de andere keer tussen de 30 en 40.
Bij de verklaring van de naam "hunebed" wordt slechts de verwijzing naar de invallen van de Hunnen genoemd. Wijnand van der Sanden schrijft, maar dan wel in 2012: "Hunne heeft niets met de historische Hunnen te maken maar met "huyn", het middeleeuwse woord voor reus.
Bij het overzicht van vondsten in hunebedden worden wel het verdwenen hunebed van Rijs genoemd, maar waarom de verdwenen hunebedden van De Eeze en De Mander niet worden genoemd is mij onduidelijk. Zoals ook het in 1982 ontdekte hunebed van Heveskesklooster ontbreekt.
Dan zijn er in het toch niet zo lange werkje een aantal storende herhalingen te vinden. Natuurlijk kan de stijlfiguur van de herhaling gebruikt worden om een stelling te onderbouwen. Helaas.
Dan naar de stelling zelf. Interessant. Maar helaas wordt het idee nauwelijks onderbouwd. Het blijft steken in een aantal niet onderbouwde opsommingen van schijnbare feiten, waarbij vergeten wordt te melden waarom deze feiten de hypothese van de schrijver beter zouden onderbouwen dan de andere hypotheses over de functie van de hunebedden. En dat is jammer!
Vandaar 1 ster.
13 juli 2014.
voorblad mythische_stenen_3
Mythische Stenen - Deel 3: Schleswig-Holstein
auteur : Hendrik Gommer
jaar : 2017
taal : NL
sterren : ster,
in bezit : Ja/Nee
omschrijving :  
Hendrik Gommer heeft inmiddels een respectabel aantal boekjes uitgegeven over zijn campertochtjes langs stenen. Zelf ben ik in het bezit van 2 van deze boekjes, de delen 3 en 4, in 2018 gekregen van familie.

De herfst van 2019 heb ik mijn jaarlijkse hunebedtocht gemaakt, niet met een luxe camper maar gewoon met een tentje. Omdat mijn doel Sleeswijk-Holstein was, had ik een uitgelezen kans dit boekje eens uitgebreid te bestuderen en te toetsen.

Als eerste valt op dat de boekjes in eigen beheer zijn uitgegeven en dat - ondanks de forse prijs die er voor de werkjes gevraagd wordt - het er op lijkt dat geen vormgever is ingeschakeld. De vormgeving overstijgt het niveau van een amateur met een ms word applicatie in ieder geval nauwelijks. Maar goed.

Daarnaast is de titel een vreemde eend in de bijt. Waar overal de Nederlandse benaming gebruikt wordt voor de landstreek is bij dit boekje juist de de Duitse variant gekozen. Dat kan natuurlijk.

Maar waar de titel dan suggereert dat het om de Duitse deelstaat Schleswig-Holstein betreft, blijkt de inhoud al te beginnen bij megalieten in de deelstaat Niedersachsen. Je zou verwachten dat deze in deeltje 2, Nedersaksen zouden zijn opgenomen. Maar wellicht betreft het een dubbeling.

Voor mij is niet duidelijk wat de inhoud of doel van het boek is. Of misschien begrijp ik het ook wel, een soort reisdagboek, maar wil ik het niet begrijpen. Het doet een beetje denken aan de diaseries die je vroeger van vrienden en familie voorgeschoteld kreeg na vakanties. Het volgt trouw de tocht die er gemaakt is. De teksten zijn deels overgenomen van de borden op de locaties, deels van het internet, en dan met name van www.megalithic.co.uk.

Goed, een reisbeschrijving die je zou kunnen volgen. Helaas is dan de bijgesloten kaart te grof en ontbreken de GPS-coördinaten van de megalieten. Ook, voor mij dan minder relevant, missen de coördinaten camperstandplaatsen.

Een volledig overzicht van de megalieten in de deelstaat is het ook niet, zelfs niet een overzicht van de hoogtepunten. Daarvoor zou het deel dat in Nedersaksen ligt geschrapt kunnen worden en een paar belangwekkende megalieten in Sleeswijk-Holstein - zoals nabij Idstedt, Sprockhoff 43, Räuberhöhle. En andere ondergeschikte megalieten zijn wel weer opgenomen.

Minder foto's, betere foto's, in de eenvoud toont zich de meester, zou het boek waarschijnlijk een stuk goedkoper maken, maar belangrijker, essentiëler. Als de aandacht verlegt zou worden naar de belangrijkste objecten en er meer eigen (literatuur) onderzoek uit de tekst zou blijken. Ook kunnen natuurlijk uitstapjes achterwege blijven naar restanten van de WOII, maar als je het wel wil verbreden, voeg dan bijvoorbeeld de Danevirke of Hedeby toe, ook archeologisch/historische monumenten van belang.

Welnu, een boekje voor de campertourist die wat anders wil. 1 ster.